کلینکر چیست؟ کلینکر ستون فقرات تولید سیمان است. باید گفت کلینکر سیمان ترکیبی از سنگ آهک و مواد معدنی است که در کوره در اثر این گرما تغییر شکل داده‌است. درواقع کلینکر طی این فرایند، ریز آسیاب می‌شود و با گچ و اغلب با مواد خام جایگزین برای ساخت سیمان مخلوط می‌شود. انواع کلینکر را می‌توان برای مدت طولانی در شرایط خشک و بدون کاهش کیفیت نگهداری کرد؛ ازاین‌رو در سطح بین‌المللی معامله می‌شود و زمانی که مواد اولیه، کمیاب یا در دسترس نیستند، توسط تولیدکنندگان سیمان استفاده می‌شود.
تعریف کلی کلینکر سیمان
کلینکر یا تفاله کوره به دانه های خاکستری تیره رنگ با قطر ۳ الی ۲۵ میلی متر گفته می شود که از طریق گرمادهی به خاک رس و سنگ آهک در دمای ۱۴۰۰ الی ۱۵۰۰ درجه سانتی گراد تولید می گردد و بدون اینکه تغییری در خواص آن ایجاد شود می توان آن را برای طولانی مدت در مکان خشک نگهداری کرد. کارخانه های تولید کننده سیمان، کلینکر را برای تولید سیمان در مناطقی که مواد خام اولیه کمیاب اند و یا موجود نمی باشند خریداری می کنند. سیمان به طور کلی به دو روش تولید می شود. در روش تر، کلینکر که ماده اولیه تولید سیمان است با آب مخلوط شده و آسیاب می گردد اما در روش خشک، مواد اولیه سیمان به صورت خشک با هم ترکیب و آسیاب می شوند.
آیا سیمان و کلینکر دو ماده مشابه هستند؟
سیمان و کلینکر دو ماده مشابه نیستند. سیمان متریالی پودر مانند است که در صنعت ساخت و ساز مورد استفاده قرار می گیرد در حالی که کلینکر ماده ای است که برای تولید سیمان به کار می رود. کلینکر در طول پروسه تولید سیمان در کوره ایجاد می شود بدین نحو که مواد خامی که وارد کوره می شوند تحت حرارت قرار می گیرند و وقتی دمای کوره افزایش پیدا کرد و به بالاترین نقطه خود رسید، کلینکر با کاهش دمای ناگهانی تولید می شود. انواع کلینکر با توجه به نوع سیمانی که تولید می شود متفاوت می باشند.
انواع کلینکر سیمان
- کلینکر مقاوم در برابر سولفات
- کلینکر سفید
- کلینکر کم قلیایی
- کلینکر حرارت پایین
- ترنسیت سولفوآلومینات کلسیم بلیت
کانی شناسی کلینکر
کانی شناسی کلینکر با دو روش آنالیز مواد معدنی و آنالیز شیمیایی انجام می شود. در آنالیز مواد معدنی از میکروسوپ سنگ شناسی و پراش اشعه ایکس و در آنالیز شیمیایی از دستگاه طیف سنج فلورسنس اشعه ایکس استفاده می گردد. طبق آنالیزهای انجام شده بر روی کلینکر سیمان، اجزای آن به چهار دسته تقسیم می شوند:
- تری‌کلسیم سیلیکات (آلیت)
- دی‌کلسیم سیلیکات (بلیت)
- تری‌کلسیم آلومینات
- تتراکلسیم آلومینوفریت
کاربرد کلینکر چیست؟
کلینکر با مواد افزودنی ترکیب شده و به پودر ریز تبدیل می‌شود و در نهایت به‌عنوان چسب در محصولات سیمانی استفاده می‌شود.
مواد مختلفی برای دست‌یابی به خواص خاص در سیمان تولید شده، اضافه می‌شود. به‌عنوان مثال در ترکیبات سیمان، گچ اضافه و آسیاب شده با کلینکر، زمان گیرش را تنظیم می‌کند و مهم‌ترین خاصیت سیمان، یعنی مقاومت فشاری را حاصل می‌کند.
برخی از مواد آلی، مانند تری اتانول آمین (با 0.1 درصد وزنی استفاده می‌شود)، به‌عنوان کمک آسیاب برای جلوگیری از تجمع پودر اضافه می‌شود.
بنابراین قیمت سیمان، نسبت به قیمت کلینکر، کمتر خواهد بود؛ علت بیشتربودن قیمت سیمان پاکتی 50 کیلویی امروز نسبت به کلینکر، دیگر مواد افزودنی است که در تهیه و تولید آن، به آن اضافه می‌شود.
سایر مواد افزودنی که گاهی اوقات مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارت‌اند از: اتیلن گلیکول، اسید اولئیک و دودسیل بنزن سولفونات.
قابل توجه‌ترین نوع سیمان تولید‌شده از کلینکر، سیمان پرتلند است؛ اما برخی از مواد فعال افزودنی شیمیایی ممکن است به کلینکر برای تولید انواع دیگر سیمان، اضافه شود. مانند:
- سیمان سرباره کوره بلند دانه‌بندی‌شده
- سیمان پوزولانا؛
- سیمان دوده سیلیس
کلینکر در درجه اول برای تولید سیمان استفاده می‌شود. ازآنجایی‌که می‌توان آن را در شرایط خشک برای چندین ماه بدون خرابی محسوس نگهداری کرد، در سطح بین‌المللی در مقادیر زیادی معامله می‌شود.
بزرگ‌ترین تولیدکنندگان سیمان برای کارخانه‌های سیمان خود در مناطقی که مواد اولیه سیمان کمیاب یا در دسترس نیست، از تولیدکنندگان کلینکر در ایران، کلینکر می‌خرند.
کلام پایانی
کلینکر سیمان، اصلی‌ترین مواد اولیه‌ای است که توسط کارخانه‌های تولید سیمان، خریداری می‌شود. این ماده ارزشمند که دارای ترکیبات منحصربه‌فرد و متنوعی است، ستون اصلی تولید و تهیه انواع مختلف سیمان محسوب می‌شود. انواع کلینکر با ترکیبات متنوع وجود دارد که برای تولید انواع متفاوتی از سیمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.