در مقاله قبل به معرفی آجر نسوز پرداختیم. اکنون به معرفی انواع آجر نسوز خواهیم پرداخت. با شهر ساختمانی همراه باشید. آجرهای نسوز انواع مختلفی دارد، باتوجه به نوع ماده استفاده شده در ترکیبات آنها، گستره‌های مختلی را تحمل میکنند. تا دهه 1960 از کربن و خاک نسوز برای پوشش کوره‌ها استفاده میشد اما امروزه با ساخت انواع آجرهای نسوز از آنها در پوشش داخلی کوره استفاده میشود.
انواع آجرهای نسوز
این آجرها دارای انواع مختلفی بوده که در زیر به آن اشاره شده:
آجر سیلیسی
آجرهایی که از خاک سیلیسی تشکیل شده باشند، آجر های سیلیسی گفته می شود. البته خاک های سیلیسی را در اصطلاح کورتزیت هم می گویند که مواد تشکیل دهنده آنها شامل اکسید سیلیسیوم به مقدار خیلی زیاد و مابقی آنها اکسید کلسیم، اکسید تیتانیوم و اکسید آهن که برای تهیه این ترکیب از کوارتز خالص استفاده می کنند. از این نوع آجر های نسوز برای پوشش درونی کوره های فولاد سازی استفاده می شود. حتی آجرهای نسوز سیلیسی درتولید شیشه، سرامیک و همچنین کوره های کک سازی هم کاربرد دارند، دلیل آن هم این است که این نوع آجرها رسانایی گرمایی بالایی در نفوذ ناپذیری مقابل گاز ها دارند.
آجر سیلیسی در دمای ۱۴۲۰ تا ۱۴۸۰ درجه سانتی‌گراد با یک منحنی پخت کنترل‌شده پخته میشود. این آجرها در طول پخت خود دارای ۴ تا ۵ درصد انبساطی خطی خواهند بود که از تغییر فاز مواد اولیه در طول پخت ایجاد میشود.
آجر نسوز ویژه
همان طور که از نام این نوع آجر مشخص است، میزان مقاومت آن در برابر حرارت بالا است و به صورت کلی استحکام بیشتری نسبت به آجرهای معمولی دارد. در ساخت آجرهای نسوز از نوعی چینی یا سرامیک و خاک نسوز استفاده میشود. آجرهای نسوز نسبت به آجرهای سفالی تراکم بیشتری دارند و درجه حرارت پخت آنها حدود 1500 درجه سانتی‌گراد است این آجر ها نوعی از آجر های نسوز هستند که از تهیه شده از فلزات واسطه می باشند و کاربرد های خاصی در صنعت دارند.
انواع آجرهای نسوز ویژه عبارتند از:
آجر نسوز اکسید کروم – کوروندوم
این نوع از آجر نسوز ویژه دارای 5 تا 10 درصد از اکسید کروم یک و دو است که با 90 تا 95 درصد اکسید آلومینیوم مخلوط‌‌شده و 5 تا 10 درصد اکسید کروم است. این نوع آجر نسوز در برابر مواد قلیایی مقاوم هستند و همان طور که پیش‌تر اشاره شد، از این آجر نسوز ویژه برای پوشش درونی کوره‌های ذوب کردن فلز استفاده میشود. کاربرد اصلی آن در کوره‌های بلند ذوب آهن است!
آجر نسوز زیرکونیوم
این آجر نسوز ویژه از ترکیب سولفات زیرکونیوم طبیعی، مقدار کمی آلومین و کوارتز استفاده میشود. از آجر نسوز زیرکونیوم در ساخت کوره‌هایی که به حرارت بسیار بالایی نیاز دارند، استفاده میشود. فلز زیرکونیوم یا Zr2O مقاومت بسیار بالایی در برابر گرما دارد و به همین دلیل در کوره‌های ذوب آلومینیوم، کوره مخزن شیشه مذاب، راکتورهای اتمی، ساخت بوته‌های ذوب فلزات و به صورت کلی در صنایع ذوب فولاد و فلز از آن استفاده میشود.
آجر نسوز اکسید کروم
از این آجر نسوز ویژه در صنعت شیشه‌سازی بسیار استفاده میشود. در ساخت این نوع از آجر نسوز از90 تا 95 درصد اکسید کروم یا Cr2O3 استفاده میشود و این آجر مقاومت گرمایی زیادی دارد به همین دلیل بیشتر کاربرد آن کوره ذوب آهن آلومینیوم و کوره شیشه مذاب است. در ساخت کوره‌های تولید خمیر شیشه از این نوع استفاده میشود.
آجر آلومینیومی
آجر نسوز ویژه آلومینیومی دارای مقدار زیادی آلومین یا AL2O3 است در دمای حدود 1750 درجه سانتی‌گراد پخته‌می‌شود. در این آجر بیش از 70 درصد آلومین وجود دارد. همین امر موجب بالا رفتن مقاومت آن در برابر گرما و مواد قلیایی شده‌است. پوشش داخلی کوره های ذوب فلزات و آهن و شیشه سازیهای بزرگ کاربرد دارد از این آجر در ساخت دیواره درونی کوره‌های سیمان و شیشه هم استفاده میشود.
آجر نسوز ویژه قلیایی
آجرهای نسوز قلیایی از ترکیب اکسید سیلیسیم با اکسید منیزیم ساخته‌می‌شوند. از این آجر نسوز ویژه برای پوشش دیواره درونی کوره‌های تولید فولاد، کوره‌های تولید سیمان، دیواره بالایی کوره‌های ذوب شیشه و صنایع غیرفلزی استفاده میشود.
انواع آجر نسوز:
آجر نسوز صنعتی
نسوزهای شکل‌داده‌شده آنهایی هستند که در هنگام تحویل به مصرف کننده دارای شکل معینی هستند. این نسوزها را آجر نسوز ( آجر صنعتی ، آجر کوره ) مینامند.
شکل آجرها ممکن است به دو حالت کلی تقسیم بندی شوند. یکی از آنها اشکال استاندارد است و دیگری اشکال خاص. اشکال استاندارد دارای ابعادی هستند که بوسیله اکثر تولید کنندگان نسوز مورد قبول بوده و تولید کننده ها از این ابعاد پیروی میکنند. این نسوزها عموما در کوره های همسان کاربرد دارد.
نسوزهای شکل داده‌شده عمدتاٌ بوسیله ماشین پرس تولید میشود. بنابراین انتظار میرود که خواص آنها هموژن باشد. البته برخی از نسوزهای شکل‌داده‌شده که بوسیله قالب گیری دستی تولید میشوند دارای خواص غیر هموژنی هستند.
آجر نسوز سنتی
استفاده از آجر همیشه مورد نظر معماران و طراحان ساختمان بوده است است. در قدیم از آجرهای سنتی برای تزیین نماها و قسمت های مختلف منزل یا محل کار استفاده میشد. بیشتر نقوش آجر خشتی تذهیب، اشکال گل و مرغ و آیات قرآن می باشد. امروزه نیز با گذشت سالها اما همچنان آجرسنتی و قدیمی در تزئیین نما و دکوراسیون استفاده می شود. آجر های قدیمی امروزه حالتی نوستالژیک پیدا کرده و آرامش و زیبایی خاصی به ساختمان میدهد.
آجر نسوز دستی
مشخص نیست که آجر برای اولین بار از چه زمانی مورد استفاده قرار گرفته‌است. گمان میرود انسان‌های اولیه با مشاهده پخته‌شدن گل مجاور اجاق‌های خود و دیدن اینکه گل پخته‌شده سختتر از کلوخه‌های کنار خود می‌گردید پی به خواص و روش تهیه آجر برده‌باشند.
کلام آخر
مصرف آجر به عنوان مصالح ساختمانی در ایران سابقه باستانی دارد. از بناهای باستانی مشهوری که در ساخت آن از آجر استفاده‌شده می‌توان به طاق کسری اشاره‌کرد. مثال دیگر کف دالان مسجد جامع اصفهان است که به وسیله آجرهایی مفروش شده‌است که در زمان ساسانیان برای ساخت‌آتشکده بکار رفته بود. به‌طور کلی استفاده از آجر در طول تاریخ ایران بسیار گسترده بوده و بناهای بیشماری اعم از آتشکده، مسجد، ساختمان‌های مسکونی و… به وسیله آجر در ایران ساخته‌شده‌اند.